بررسی بزرگترین معدن طلای ایران
عملیاتی شدن فاز ۲ زرشوران در سال جاری
سارا اصغری – گروه معدن: باوجود ۱۵ معدن طلا در ایران، معدن طلای زرشوران به‌عنوان بزرگترین معدن طلای ایران در ۳۵ کیلومتری شهرستان تکاب و ۱۵کیلومتری مجموعه میراث فرهنگی و گردشگری تخت سلیمان واقع در استان آذربایجان‌غربی، شناخته شده است.
گواهی کشف معدن طلای زرشوران پس از عملیات اکتشافی گروه‌های داخلی و خارجی به‌نام سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران صادر شده است. محدوده معدن طلای زرشوران به نوعی همان محدوده کانسار زرنیخ زرشوران است که حدود ۶ کیلومتری شمال –شمال‌شرق آبادی زرشوران و ۳۰ کیلومتری شمال‌شرق شهرستان تکاب و ۱۹۰ کیلومتری شمال‌غرب شهرستان زنجان در استان آذربایجان‌غربی واقع شده است. واحد فرآوری و استحصال طلا با ظرفیت سالانه ۳ تن شمش طلا در منطقه زرشوران تکاب آغاز شده است. براساس مطالعات نهایی ذخیره قطعی معدن طلای زره‌شوران تکاب ۴ میلیون تن کانسنگ طلا با عیار ۸/۵ ppm (گرم در تن) برآورد شده که ذخیره احتمالی این معدن ۳۰ میلیون تن با عیار متوسط ۵ ppm است.
تاریخچه معدن‌کاری کانسار زرشوران
به گزارش سایت مجمع معدنی و طلای زرشوران، معدن‌کاری در زرشوران گذشته‌ای طولانی دارد. کانسار قدیمی طلا و آثار باستانی طلاشویی در نهشته‌های این ناحیه بازگوکننده میزان قدمت و فعالیت بهره‌برداری طلا در این ناحیه است. در کتاب‌ها و نوشتارهای تاریخی برجای مانده از گذشتگان در چند مورد به این مسئله اشاره شده است. چنانچه شواهد تاریخی وجود دارد که استخراج طلا و زرنیخ آن را به مادها، اشکانیان، هخامنشیان و ساسانیان نسبت می‌دهد. بررسی‌ها در منطقه معدنی زرشوران نشان از عملیات طلاشویی در نزدیکی معدن زرشوران در رودخانه زرشوران و بالدرغانی دارد. در این نقاط پشته‌هایی از قلوه سنگ‌های کارگاه طلاشویی باستانی وجود دارد. همچنین در منطقه حفره‌هایی در طبقات کربناتی، در نزدیکی کنتاکت کربنات و شیست زیر آن وجود دارد که بقایای کارهای استخراج قدیمی است که به نظر نمی‌رسد برای استخراج زرنیخ بوده و به احتمال به منظور استخراج طلا است. از قرن چهارم هجری به بعد نوشته‌هایی درباره معدن زرنیخ زرشوران در اسناد تاریخی پیدا می‌شود، ولی تاکنون به‌دلیل فقدان تحقیقات تاریخی و باستان‌شناسی شناسایی روش معدن‌کاری، نوع مواد استخراج شده و پیشینه معدن‌کاران هنوز در هاله‌ای از ابهام است.
در منطقه نقل قول‌هایی از حضور خارجی‌ها ازجمله روس‌ها و انگلیسی‌ها در زمان‌های دور – به احتمال اواخر قاجار- برای استخراج طلا در منطقه شنیده شده است. نخستین شرح زمین‌شناسی در این منطقه به‌وسیله ریتلر در سال ۱۲۱۹میلادی و نخستین مقاله زمین‌شناسی راجع به وجود کانی‌ها به‌وسیله تیلز در ۱۲۵۸م به رشته تحریر درآمده است. در سال ۱۲۶۰ شیندلر زمین‌شناس اتریشی مطالعاتی در نواحی زنجان در شمال باختری ایران انجام داده است. نامبرده پس از سفر به معادن ناحیه تکاب افشار شرحی مفصل از کانی‌های ناحیه نوشته است. در سال ۱۲۸۶میلادی اشتال یک مقاله درباره زمین‌شناسی ترشیر شمال تکاب به چاپ رسانده است. در سال ۱۳۴۳ دام زمین‌شناس آلمانی مطالعاتی در ناحیه جنوب خاوری کوه بلقیس و زندان سلیمان انجام داد. همچنین مطالعات زمین‌شناسی دیگری به‌وسیله قاسمی‌پور، لادام ۱۳۲۴ و باریان۱۳۴۱ به‌صورت مجزا انجام شده است. نقشه زرشوران- تخت سلیمان نخستین‌بار در سال ۱۳۶۷ تهیه شد. اما این معدن در اوایل دهه ۸۰ به شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران و پس از آن به سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران واگذار شده است. قرارداد کلید در دست ساخت کارخانه استحصال طلا و اکتشافات تفصیلی در سال ۱۳۸۷ منعقد و سرانجام با تولید طلای ۲۴عیار در ۱۳ شهریور ۱۳۹۳ مجتمع معدنی و صنعتی طلای زرشوران آماده افتتاح شد. سرانجام این مجتمع در تاریخ ۹۳/۸/۲۴ به‌دست اسحاق جهانگیری معاون اول ریاست‌جمهوری افتتاح شد. به گفته دست‌اندرکاران این مجموعه، این معدن برای ۵۵۰ نفر به‌طور مستقیم و بالای ۲هزار نفر اشتغالزایی غیرمستقیم کرده که در مجموع آثار اقتصادی خوبی برای منطقه ایجاد کرده است.
۱۳۴ کیلوگرم شمش طلا در ۹ ماه
به گزارش روابط عمومی ایمیدرو، این مجتمع در ۹ ماهه منتهی به پایان آذر امسال در مجموع حدود ۱۳۴ کیلوگرم شمش طلای ۲۴ عیار با خلوص متوسط ۹۹۸ و بیش از ۱۰۰ کیلوگرم نقره تولید کرده است. میزان استخراج ماده معدنی در ۹ماهه یادشده حدود ۲۳۰ هزار تن و استخراج باطله ۳ میلیون و ۲۰۷ هزار تن بوده است. رکورد تولید ماهانه طلا در آذر سال گذشته به میزان ۲۱ کیلوگرم و رکورد تولید روزانه، مربوط به ۲۴ آذر گذشته است که در آن روز ۷ کیلوگرم شمش طلا تولید شده است. عرضه شمش طلا از طریق بورس کالا نیز انجام شده که تاکنون۳ مرحله عرضه شمش از طریق بورس کالا انجام شده که سومین مرحله آن مربوط به هفتم دی سال ۹۴ است که ۲۱کیلوگرم شمش طلای ۲۴ عیار در بورس عرضه شده است.
ایمیدرو، سرمایه‌گذار زرشوران
با توجه به ذخیره موجود در منطقه زرشوران، سازمان ایمیدرو نسبت به اجرای طرح، تجهیز و احداث کارخانه فرآوری طلای زرشوران با هدف تولید سالانه ۳ تن طلا و ۱۲۵۰ کیلوگرم نقره و ۵۰۰ کیلوگرم جیوه در کنار معدن اقدام به‌کار کرده است. در واقع برای نخستین بار در کشور، کارخانه تولید طلا با چنین ظرفیتی احداث می‌شود. البته تمام سرمایه‌گذاری این مجتمع از منابع ایمیدرو تامین می‌شود.
به گزارش صمت، اکتشافات تکمیلی و افزایش ذخایر طلا در منطقه زرشوران، مسئولان را بر آن داشت تا به موازات راه‌اندازی این کارخانه، ظرفیت تولید را تا ۶ تن و پس از تکمیل عملیات اکتشافی و اخذ نتایج مثبت، ظرفیت تولید این کارخانه را تا ۹ تن تولید طلا در سال افزایش دهند. برای اجرای فاز نخست طرح ۳ تنی طلای زرشوران ۸۳۴ میلیارد ریال یا ۱۵میلیون و ۲۰۰هزار یورو سرمایه‌گذاری شده است. پیش‌بینی‌های اولیه برای فاز دوم نیز ۹۵۰میلیارد ریال یا ۵/۴ میلیون یورو است. شروع عملیاتی فاز ۲ زرشوران برای تولید طلا از برنامه‌های سال جاری ایمیدرو است که امید خرمی‌شاد معاونت برنامه‌ریزی و توانمندسازی ایمیدرو در گفت‌وگو با این برنامه ایمیدرو را از او الویت‌های تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی دانست. این منطقه از مجتمع‌های مستقل سازمان ایمیدرو است.
ایمیدرو با سرمایه‌گذاری‌هایی که در این زمینه انجام داده، توانسته از یکی از معادن بزرگ سخت فرآوری شونده، طلا استحصال کند. فرآوری طلا در این کارخانه با روش شیمیایی انجام می‌شود که به‌وسیله یک شرکت ایرانی ابداع شده و به ثبت رسیده است. این طرح در شرایطی عملیاتی شده که استفاده از روش «پی‌اوایکس» در شرایط تحریم غیرممکن بود. گذشته از این بهره‌گیری از این روش ایرانی موجب صرفه‌جویی در هزینه و اجرای طرح با یک‌سوم قیمت معمول شده است. همچنین بیش از ۷۰درصد تجهیزات به کار رفته در این کارخانه به‌وسیله تولیدکنندگان داخلی تامین شده است.
سیستم پالایش آنلاین
گام مهم دیگر احداث سد باطله است که در این زمینه خاک رس محدوده سد در ۳ لایه فشرده شده تا آب به درون آن نفوذ نکند سپس برای اطمینان بیشتر روی آن لایه‌ای از عایق نفوذناپذیر نصب شده تا آب‌های آلوده به اطراف نشت نکند. آب‌های انباشته شده نیز با استفاده از سیستم فیلتراسیون از باطله جدا شده و برای مصرف به سیستم بازمی‌گردد. گام دیگر راه‌اندازی سیستم پالایش آنلاین است، بدین منظور از تعدادی چاه‌ها و آب‌های انباشته شده در آنها به‌صورت آنلاین نمونه‌برداری شده تا اگر آلودگی وجود دارد نسبت به رفع آلودگی اقدامات اساسی شود. مهم‌ترین بحث برای امسال، توسعه معادن است که در زمینه‌های نانوفناوری هم قرار است کارهای عمده‌ای انجام شود. در این معادن عناصر استراتژیکی مانند مس مولیبدن وجود دارد و یکی از کارهای اساسی دیگر استحصال این نوع عناصر از باطله‌هاست و بخش دیگر هم ایجاد ارزش‌افزوده برای تولید نانو ذرات طلا و نقره است که مطالعات اولیه برای آن انجام شده است.
